Onlangs las ik in de krant over de bevindingen van architecten Janna Bystrykh en Sanne van den Breemer. Zij onderzochten meer dan 250 speelplekken in Rotterdam en kwamen tot een schokkende conclusie: speelruimte in steden verdwijnt in een zorgwekkend tempo. Terwijl juist deze plekken essentieel zijn voor kinderen én voor de sociale samenhang in de wijk. En dit probleem staat niet op zichzelf. Het gebrek aan speelruimte heeft directe gevolgen voor de ontwikkeling van kinderen, die steeds minder risico’s nemen en minder motorisch vaardig worden.

Spelen essentieel
Spelen – en vooral risicovol spel – is cruciaal voor de fysieke, sociale en emotionele ontwikkeling van een kind. Kirsten Visser, universitair docent Stadsgeografie, benadrukt dat uitdagingen zoals klimmen, klauteren en het inschatten van risico’s kinderen helpen om zelfvertrouwen op te bouwen en vaardigheden te ontwikkelen die ze de rest van hun leven nodig hebben. Toch zien we dit steeds minder. Uit onderzoek blijkt dat het aantal buiten spelende kinderen in Nederland de afgelopen jaren is gehalveerd. Hier zijn meerdere oorzaken voor: strengere regelgeving, overbezorgde ouders en een stedelijke omgeving waarin de auto vaak meer ruimte krijgt dan het kind. Maar de gevolgen gaan verder dan alleen minder buitenspeelplezier. De afname van bewegingsvrijheid heeft ook impact op de motorische ontwikkeling van kinderen, wat op zijn beurt weer invloed kan hebben op het leren zwemmen. Wat wordt bevestigd door recent onderzoek van het Athletic Skills Model (ASM).
Link motoriek en zwemvaardigheid
Het ASM, dat wetenschappelijk en praktisch onderbouwde concepten ontwikkelt voor sporten en bewegen, heeft in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam onder leiding van prof. dr. Geert Savelsbergh onderzocht of een brede motorische basis invloed heeft op het leren zwemmen. In deze studie werden kinderen gedurende hun hele zwemlestraject gevolgd en getest op motorische vaardigheden met de Athletic Skills Track – een beweegbaan die inzicht geeft in hun motorische niveau. Vervolgens werd hun zwemvaardigheid beoordeeld op basis van een score door zwemleraren en het aantal lessen dat nodig was in de eerste fase van het zwemdiploma A-traject. De resultaten laten een helder verband zien: kinderen met een betere algemene motoriek doorlopen het zwemlestraject sneller dan kinderen met een lagere motoriek, ongeacht hun leeftijd. Dit onderstreept het belang van een brede beweegbasis, niet alleen voor sport en spel, maar ook voor essentiële vaardigheden zoals zwemmen. Jorick Hendriksen, operationeel manager bij ASM, vat het als volgt samen: “Ja, kinderen met een betere algemene motoriek gaan sneller door het zwemlestraject heen dan kinderen met een lagere motoriek, ongeacht hun leeftijd. Dat pleit er ook voor dat er in de branche meer aandacht besteed zou kunnen worden aan het instroomniveau, zowel bij de bepaling van de start van het traject als bij mogelijke alternatieve of parallelle interventies om het zwemlestraject te bevorderen.”
Lees ook: Junk playground: ‘Kinderen kunnen hun hart ophalen’
Speelplekken in de verdrukking
Risicovol spelen is dus van groot belang voor de ontwikkeling van een kind. Maar speelplekken worden steeds vaker het slachtoffer van stadsontwikkeling. Terwijl voor parkeerplaatsen strikte regels gelden, blijven afspraken over speelruimte vaak vaag en vrijblijvend. Het gevolg? Steden worden voller, maar kinderen krijgen steeds minder ruimte om vrij te spelen en hun motorische vaardigheden te ontwikkelen. Gelukkig zijn er oplossingen. Architecten zoals Bystrykh en Van den Breemer pleiten in hun boek Play! voor multifunctionele speelpleinen die ruimte bieden aan kinderen en ook nog eens bijdragen aan vergroening en duurzaamheid. Ook ouders en beleidsmakers hebben hierin een belangrijke rol. Door kinderen meer vrijheid te geven om risico’s te nemen en door te pleiten voor uitdagende speelplekken, kan een gezonde balans worden gevonden tussen veiligheid en ontwikkeling. De afname van speelruimte en uitdagend spel raakt de kern van wat kinderen nodig hebben om gezond op te groeien: ruimte om te klimmen, te klauteren en te ontdekken. Want zonder spel, geen groei. Zonder motorische ontwikkeling, geen sterke basis voor beweging. En voor een leven lang zwemplezier is die basis essentieel.