Het is een herkenbaar beeld in veel zwembaden: mensen die zich aanmelden met als doel ‘afvallen’. Vaak met de beste bedoelingen, ze willen gezonder worden, meer bewegen of beter in hun vel zitten. Toch valt op dat de focus op slank zijn als ideaal de laatste tijd weer sterker aanwezig is. Na een periode waarin diversiteit en body positivity de toon voerden, lijkt het slanke lichaam weer meer het symbool te worden van succes en zelfbeheersing. Maar die nadruk op uiterlijk kan juist een gezonde leefstijl in de weg zitten. Hoe kun je daarop inspelen?
‘Zelfoptimalisatie’
Deze ontwikkeling heeft meerdere oorzaken. Onderzoek van de Universiteit van Tilburg laat zien dat sociale media, waarin algoritmen de nadruk leggen op populaire en visueel ‘perfecte’ beelden, bijdragen aan een hernieuwde aandacht voor dunheid. Het ideaal van ‘zelfoptimalisatie’ — meetbaar, controleerbaar en zichtbaar — sluit aan bij bredere maatschappelijke trends rond prestatiedruk en maakbaarheid. Influencers, fitnessmerken en modeketens spelen daarop in met ‘before-and-after’-transformaties en ‘clean eating’ campagnes. Die constante vergelijking heeft meetbare gevolgen, we zien dat mensen meer onzekerheid ervaren over hun lichaam en zijn minder tevreden met hun uiterlijk.
Kracht van water en beleving
Zwemmen is een van de vriendelijkste vormen van bewegen. Het water ondersteunt, dempt en geeft mensen letterlijk ruimte. Toch is het goed om te beseffen dat ook hier maatschappelijke druk kan meespelen. Wie enkel zwemt ‘om kilo’s kwijt te raken’, ervaart vaak minder plezier en dat maakt volhouden moeilijker. Volgens de zelfdeterminatietheorie van Deci & Ryan houden mensen gedrag vooral vol als ze zich autonoom, competent en verbonden voelen. Dat geldt ook voor bewegen in het water. Wie ervaart dat hij zelf mag kiezen, vooruitgang voelt en zich gesteund weet door een positieve instructeur, blijft gemotiveerd. Andersom geldt het ook, als zwemmen een verplichting of strijd wordt, haakt men sneller af. Door te focussen op plezier, groei en beleving in plaats van op cijfers of kilo’s, wordt die intrinsieke motivatie versterkt. Mensen blijven dan niet bewegen omdat ze moeten, maar omdat ze willen. En dat is precies waar duurzaam gedrag begint.
Gesprekken die ruimte geven
Hoe kun je daarin het beste begeleiden? Ten eerste door bewust de focus te verleggen van gewicht naar conditie, vitaliteit en plezier. In plaats van vragen als ‘Hoeveel wil je afvallen?‘ kun je beter vragen stellen als ‘Wat wil je uit het zwemmen halen?‘ of ‘Hoe wil je je voelen na afloop?‘ Zulke vragen nodigen uit tot reflectie en stimuleren een bredere kijk op gezondheid. Als iemand toch sterk gericht blijft op gewicht, helpt het om zonder oordeel te luisteren. Vaak zit onder die wens iets diepers, zoals behoefte aan controle, onzekerheid of het verlangen om zich beter te voelen. Door die laag te zien en erkenning te geven, ontstaat ruimte om de aandacht te verleggen van uiterlijk naar welzijn. Waardoor een gezonde leefstijl geen verplichting voelt, maar een keuze. De ervaring leert dat mensen die plezier hebben in bewegen, het beter volhouden. Dat is ook wat gedragspsycholoog B.J. Fogg benadrukt: mensen veranderen niet door wilskracht, maar door positieve ervaringen. Water biedt daarvoor de perfecte context. De gewichtloosheid, rust en het sociale aspect zorgen dat bewegen niet voelt als moeten, maar als mogen. In die ervaring ligt de kern van duurzame gedragsverandering.
Een uitnodiging aan de zwembranche
Het is dus niet de bedoeling om het onderwerp gewicht te vermijden, maar om het te verbreden. Gezondheid gaat over meer dan cijfers, het gaat over vitaliteit, veerkracht en plezier in bewegen. Door kleine aanpassingen in taal en houding kunnen we die verschuiving ondersteunen. Bijvoorbeeld door complimenten te geven over inzet of ontspanning in plaats van over uiterlijk en door visuele communicatie minder op ‘fit bodies’ te richten en meer op diversiteit en plezier. Zwemmen mag dan beginnen als een stap naar verandering, het wordt pas duurzaam als mensen in het water ontdekken wat bewegen écht oplevert: ontspanning, energie en plezier. Laten we daarom niet streven naar lichtere lichamen, maar naar lichtere geesten. Mensen die het water verlaten met meer rust, kracht en zelfvertrouwen.
advertentie
