Supplementgebruik onder jongeren: wat je moet weten

Het aantal jongeren dat intensieve trainingsprogramma’s volgt neemt toe, net als het aantal topsporters op jongere leeftijd. Hetzelfde geldt voor de vraag naar supplementen onder jongeren. Maar ook onder veel jongeren die recreatief sporten, zijn hier vragen over. Belangrijk om dan te weten: is dit wel veilig? En waar moet je als minderjarige rekening mee houden? Sportdiëtiste Neeke Smit van Fit.nl zocht het voor je uit.

Supplementgebruik onder jongeren

Het aantal jongeren dat intensieve trainingsprogramma’s volgt als voorbereiding op topsportbeoefening neemt toe, en ze worden ook op steeds jongere leeftijd topsporter. Deze trainingen kunnen flinke invloed hebben op het voedingspatroon van een jeugdige sporter. Het is dus ook niet zo gek dat er vaker naar supplementen gekeken wordt. In Nederland zijn er helaas geen cijfers bekend over supplementgebruik onder jongeren. Maar in de Verenigde Staten gebruikt zo’n 34% van de jongeren onder de 19 jaar supplementen en belanden hierdoor elk jaar rond de 4600 kinderen op de spoedeisende hulp. Vaak omdat ze op eigen houtje dokteren en doseren. Maar zijn die supplementen nou echt nodig?

Verschillende soorten supplementen

Als we kijken naar supplementen kunnen we een onderscheid maken tussen supplementen die direct invloed hebben op de sportprestatie en supplementen die indirect invloed hebben op de sportprestatie.

Prestatiebevorderende supplementen
Voorbeelden van bewezen werkzame supplementen voor volwassenen, mits op de juiste manier gebruikt, in deze categorie zijn beta-alanine, bietensap, cafeïne en creatine. Maar het lichaam van kinderen is natuurlijk nog volop in groei en ontwikkeling en dus kan je niet zomaar de aanbevelingen voor volwassenen overnemen. Je wil immers geen belangrijke ontwikkelingsprocessen verstoren. Onderzoek onder jonge zwemmers laat bijvoorbeeld zien dat bicarbonaat de sprintprestaties kan verbeteren. Maar dit effect neemt wel toe als de leeftijd ook toeneemt. Bij kinderen en adolescenten lijkt creatine de sportprestaties te verbeteren, al moet hier nog meer onderzoek naar gedaan worden. Ook van bietensap is bekend dat het vermoeidheid kan uitstellen bij kinderen. Wel staat onderzoek naar dit supplement ook nog in de (letterlijke) kinderschoenen. Kortom, er zijn aanwijzingen dat deze supplementen ook effectief kunnen zijn bij kinderen. Toch moet hier verder naar gekeken worden voor we harde conclusies kunnen trekken.

Aanvullende supplementen
Supplementen die indirect invloed hebben op de sportprestaties richten zich vooral op de gezondheid, zoals het aanvullen van eventuele tekorten. Het gebruik van deze supplementen kan soms zeker interessant zijn. Kinderen die op hoog niveau sporten hebben een hoger risico op tekorten aan bepaalde voedingsstoffen zoals B-vitamines, ijzer, calcium en eiwitten. Deze stoffen kunnen worden aangevuld met (multi)vitamines of eiwitshakes. Het risico hiervan is wel dat er minder aandacht is voor de voeding zelf, terwijl dat wel de voorkeur blijft hebben. Indien dit niet lukt, kan er eventueel gekeken worden naar aanvulling met suppletie. In de sport wordt ook regelmatig gebruik gemaakt van sportdranken. Dit kan in bepaalde situaties handig zijn, al is het vaak ook overbodig en krijgen kinderen zo veel te veel energie (in de vorm van suiker) binnen.

Is het veilig?

Om te bepalen of het gebruik van supplementen veilig is bij kinderen gaat het om het gebruik van supplementen in het algemeen en het gebruik van het specifieke supplement/de stof zelf veilig.

Gebruik supplement
Niet elk supplement is veilig om te gebruiken, dit geldt zowel voor kinderen als voor volwassenen. Denk aan supplementen die ‘besmet’ zijn met schadelijke stoffen zoals bijvoorbeeld drugs of chemicaliën. Omdat supplementen onder een minder strenge regelgeving vallen, komt contaminatie helaas nog regelmatig voor. En zo kan een kind ineens onbewust MDMA, steroïden of een andere stof binnenkrijgen. Met alle gevolgen van dien. Ook de dosering is iets om in gedachten te houden. Sommige supplementen zijn te hoog gedoseerd met bijvoorbeeld vitamines en mineralen wat op de lange termijn schadelijk kan zijn.

Stof supplement
Daarnaast is het goed om te kijken of de stof die je suppleert wel veilig is om te gebruiken voor kinderen. Een mooi voorbeeld is cafeïne. Bij volwassenen heeft cafeïne een positief effect op de concentratie en prestatie bij 1-2 kopjes koffie. Maar het advies voor adolescenten is om maximaal één cafeïnerijke drank te nemen, voor kinderen onder de 13 jaar zelfs om helemaal geen cafeïne te gebruiken. Er is nog veel onduidelijkheid over de risico’s omdat er niet veel onderzoek wordt gedaan bij kinderen. Wel is het bekend dat een overschot de ontwikkeling van het zenuwstelsel kan aantasten. Daarnaast kan cafeïne bij kinderen leiden tot angstgevoelens en slaapstoornissen. 66% van de 11-18 jarigen geeft aan klachten te krijgen zoals hyperactief zijn, slaapproblemen en het gevoel te hebben juist in te storten na een energiepiek ten gevolge van de cafeïne. Voor kinderen dus niet echt veilig. Maar vrijwel elk bewezen werkzame supplement kan bijwerkingen geven, ook bij correct gebruik. Denk aan maag-darmklachten bij het gebruik van beta-alanine, bicarbonaat of creatine. Deze effecten zijn ook gezien bij kinderen. Niet gevaarlijk, wel vervelend.

Waar moeten jongeren op letten ?

Het is allereerst belangrijk om kritisch na te denken of een supplement echt nodig is en eerst naar de basisvoeding en timing te kijken. Hier is al veel winst te behalen voordat er überhaupt nagedacht hoeft te worden over gebruik. Is een tekort niet op te lossen met voeding? Laat je dan bij voorkeur adviseren door een professional zoals een arts of (sport)diëtist. De focus ligt op het veranderen van leefstijlgewoontes, slaap en gezonde voeding, geschat wordt dat supplementen minder dan 1% effect hebben op prestaties. Vooral bij jongeren moet de focus liggen op de basis qua leefstijlfactoren, hierdoor is de kans ook groter dat ze op latere leeftijd beter presteren. Ook bij prestatiebevorderende supplementen is het goed om er bij stil te staan of het echt nodig is en veilig is om te gebruiken. Hier zou mijn advies ook zijn om professioneel advies in te winnen. Zodat het niet alleen veilig, maar ook op de correcte manier gebruikt wordt. Wat die manier is, hangt sterk af van onder andere de soort sport die beoefent wordt en duur en intensiteit van de sport.

Wil je toch zelf aan de slag?

• Gebruik geen te hoog gedoseerde supplementen. Zorg ervoor dat je niet meer dan 100-150% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) binnenkrijgt. Let hier extra op als je verschillende supplementen gebruikt, zoals een multivitamine. Ook bij elkaar wil je niet boven die 100-150% komen. Vul sowieso alleen aan waar een tekort aan is en focus bij voorkeur op een volwaardige voeding.
• Supplementen van ‘natuurlijke oorsprong’ zijn niet per se veilig om te gebruiken. Ook deze kunnen besmet zijn of schadelijke stoffen bevatten. Wil je hier zeker van zijn, kies dan voor een supplement met een NZVT-logo.
• Gebruik geen supplementen om snel af te vallen, zoals fatburners. Of je nu jongere bent of volwassene, deze kunnen levensgevaarlijk zijn vanwege bijvoorbeeld hoge doseringen cafeïne of andere stoffen.
• Kies alleen voor supplementen die effectief zijn voor jongeren. Dat wil zeggen dat het supplement bewezen werkzaam is voor de sport die beoefend wordt.
• Houd rekening met eventuele wisselwerking van het supplement met medicatie. Maak je je daar zorgen over, schakel dan het deskundige advies van je (huis)arts in.

Met dank aan FIT.nl, een platform voor fitness, afvallen en voeding waar een team van deskundigen je op de hoogte houdt met artikelen en oefeningen en recepten deelt voor een fitter leven.