Het is vandaag World Obesity Day en helaas is deze dag nog steeds van belang: nog nooit waren er zoveel Nederlanders met obesitas als in 2023. We moeten dus ‘gewoon’ meer bewegen en beter eten. Zo lijkt het, maar het is complexer en in haar column waakt Neeke Smit van Fit.nl voor stigmatisering. Obesitas is niet een keuze en als het niet lukt om af te vallen is dat geen gebrek aan wilskracht. Als we echt willen dat het aantal mensen met overgewicht afneemt, moeten we stoppen met vooroordelen en juist wat meer begrip tonen en minder de nadruk leggen op de eigen verantwoordelijkheid. Alleen dat zou al enorm kunnen helpen.
Stigmatisering
Stel je eens voor dat mensen continu kritisch in je boodschappenmandje kijken in de supermarkt, of je zelfs direct aanspreken in de snackbar als je een patatje neemt. Dat je regelmatig wordt afgewezen bij een sollicitatie omdat er vraagtekens worden gezet bij jouw uithoudingsvermogen en men bang is voor een groter risico op ziekteverzuim. Dit is voor mensen met obesitas vaak eerder regel dan uitzondering. Mensen met overgewicht en obesitas krijgen namelijk vaak te maken met stigmatisering, het proces waarbij bepaalde kenmerken aan een persoon of groep worden toegekend. Zo zouden mensen die lijden aan obesitas geen zelfcontrole hebben. Of sterker nog, ze zouden te lui of te dom zijn om gezonde keuzes te maken. Als je echt wilt afvallen, dan moet je gewoon gezonder gaan leven, is de boodschap. Andere vooroordelen over mensen met obesitas is dat ze onaantrekkelijk, vies en gulzig zouden zijn. Daarnaast zouden ze een enorme ramp zijn voor het zorgstelsel. Kortom, je krijgt veel over je heen terwijl je er niet altijd evenveel aan kunt doen.
Ben jij op zoek naar een leverancier die kan helpen met de waterbehandeling in jouw zwembad of zwemschool? 👉 Klik hier.
De invloed van media
Al jaren wordt er vanuit de overheid en verschillende gezondheidsinstanties geprobeerd het stijgende aantal mensen met overgewicht en obesitas een halt toe te roepen. De manier waarop dit gebeurt werkt stigmatisering in de hand. Er wordt voornamelijk de nadruk gelegd op het aanpassen van de leefstijl: mensen met overgewicht moeten meer bewegen en minder eten. Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor hun ongezonde gewicht en kunnen dat als ze willen gemakkelijk aanpassen. Dit werkt verschillende vooroordelen en stigmatisering in de hand. Het doet ons geloven dat het makkelijk is om af te vallen. Maar uit cijfers blijkt dat maar 10-15% van de mensen die willen afvallen daadwerkelijk 10-15% van het gewicht weet te verliezen. De rest valt niet af (oftewel 80% valt terug), of komt zelfs aan. Bijna niemand lukt het om blijvend gewicht te verliezen. Dus we moeten zoeken naar een andere oplossing.
De nadelige effecten
Misschien bedoel je het juist heel goed als je iemand aanspreekt op zijn eet- of leefgewoontes. Maar deze aanpak werkt niet. Sterker nog, het is schadelijk te noemen. Stigmatisering brengt namelijk veel nadelige effecten met zich mee. En dit gaat verder dan vooroordelen en discriminatie. Zo leidt stigmatisering tot een vertekend zelfbeeld. In sommige gevallen kan het zelfs ertoe leiden dat een persoon zich gaat gedragen naar het stigma. “Ik heb geen zelfcontrole, ik kan toch niet afvallen”. Het is aangetoond dat mensen die aan het afslanken zijn, moeite hebben met het volhouden als ze geconfronteerd worden met stigmatiserende opmerkingen. Daarnaast heeft stigmatisering vaak tot gevolg dat mensen de behandeling gaan vermijden. Ook de motivatie om meer te gaan sporten wordt minder. Maar dat is niet alles. Stigmatisering van mensen met overgewicht en obesitas gaat samen met een verhoogde kans op depressie, een afname van de psychische en algehele gezondheid en een toename van de eetproblemen. Kortom, de ‘goedbedoelde’ suggesties werken niet. Ze brengen juist meer schade toe en hebben een averechts effect.
Te kort door de bocht
Ik denk dat het belangrijk is dat we ons realiseren dat obesitas en overgewicht niet een gevolg is van weinig wilskracht. Er zijn veel verschillende factoren die invloed hebben op het wel of niet ontstaan van overgewicht. (Lees meer hierover in dit artikel met een uitleg van hoe obesitas ontstaat.) Daarnaast moeten we ons bewust zijn dat het beperkt in staat zijn om af te vallen niet per se betekent dat iemand geen motivatie of wilskracht heeft. Ik denk dat het voor vrijwel iedereen moeilijk is om structureel zijn eigen gedrag te veranderen. Helemaal als je dit van jongs af aan al is aangeleerd en wordt versterkt door je omgeving. Daarbij komt dat het lichaam en brein zich verzetten tegen een streng dieet, zelfs na een periode van afvallen. Het is daarom tijd om de stigmatisering rondom obesitas los te laten en deze mensen juist te steunen in plaats van te veroordelen.
FIT.nl is een platform voor fitness, afvallen en voeding. Een team van deskundigen houdt je op de hoogte met artikelen en deelt oefeningen en recepten voor een fitter leven.