In openbare en semi-openbare zwembaden wordt dagelijks gecontroleerd of de zwemwaterkwaliteit nog aan de eisen voldoet. Dit onderzoek moet in ieder bassin op de meest ongunstigste plaats gebeuren. Het blijkt in de praktijk dat die meest ongunstigste plaats(en) veelal op gevoel wordt vastgesteld. Wat kan leiden tot aansprakelijkheidsproblemen als bijvoorbeeld gezondheidsklachten optreden die te wijten zijn aan een ongunstige zwemwaterkwaliteit. Niet of slecht doorstroomde bassins of bassindelen spelen daarbij vaak een negatieve rol. De zwembadmanager moet daarom zeker weten dat de bassindoorstroming werkelijk overal gelijkmatig plaatsvindt.
Speciale kleurstof
Chemische reacties hebben verschillende reactiesnelheden. Uitgangspunt is dat een beperkt aantal moleculen snel beweegt om voldoende energie te hebben deze beweging aan andere moleculen door te geven. Dan moeten ze wel op de juiste wijze met elkaar in botsing komen. Het is een van de redenen waarom onder andere chloor zich in een bassin verspreidt en vaak zelfs veel sneller dan dat de pompcapaciteit van een bassin doet vermoeden. Bij een kleurtest worden de botsingen van chloormoleculen in een zwembassin met behulp van een in het zwemwater oplosbare zeer speciale kleurstof visueel zichtbaar gemaakt. De kleurstof gedraagt zich in het bassin precies hetzelfde als gedoseerd chloor.
Ben jij op zoek naar een leverancier van LED verlichting voor in jouw zwembad of zwemschool? 👉 Klik hier.
Europese EN-norm
Net als bij de zwemwateranalyses is de wijze waarop een kleurtest van zwembassins moet worden uitgevoerd vastgelegd in een norm: de Europese EN-norm (NEN-EN 15288 Veiligheidseisen voor het beheer én het ontwerp van zwembaden). De kleurtest is dus een testmethode die in vrijwel alle Europese landen, ook in diverse landen in andere werelddelen, op identieke wijze wordt uitgevoerd. Het ligt voor de hand dat deze kleurproef wordt uitgevoerd door een onafhankelijke partij. Prettig is wel dat gelijk ook wordt vastgesteld wat in ieder bassin de meest (on)gunstigste plaats is waar het onderzoekslaboratorium en de technische medewerker(s) een monster kunnen nemen.
Uitvoering
Een kleurtest op grond van het zwemwater circulatiesysteem moet voor de eerste openstelling worden uitgevoerd. Voor bestaande zwembaden geldt dat de kleurtest zo snel als mogelijk moet worden gedaan. De uitvoering van een kleurtest moet tenminste worden opgenomen in een logboek of vergelijkbaar registratiesysteem. Met name voor bassins met een wateroppervlak van groter of gelijk aan 20 m2, wordt een herhaling van deze kleurtest in principe jaarlijks en in elk geval elke 5 jaar noodzakelijk geacht. Het is de verantwoordelijkheid van de zwembadmanager om hier, in overleg met de deskundige, de juiste onderzoeksfrequentie vast te stellen. Bassins met een wateroppervlak van <20 m2 moeten in elk geval eenmalig getest worden. Maar als tijdens het gebruik van het kleinere bassin problemen ontstaan die mogelijk te wijten zijn aan de bassindoorstroming, moet de kleurtest ook hier vaker worden uitgevoerd.
Lees ook: Hoe schoon is ons zwemwater?
Uniforme kleur
De te gebruiken kleurstof is Eriochroom Zwart T omdat hiervan bekend is dat deze zich in het bassin precies hetzelfde gedraagt als gedoseerd chloor. Deze stof kleurt het zwemwater daarbij blauw. Voor een goede werking moet eerst de chloorwaarde van het zwemwater, bijvoorbeeld met behulp van thiosulfaat of waterstofperoxide, tot 0 mg/l worden teruggebracht. Aan dit water waarin geen chloor aanwezig is, wordt vervolgens een in de norm vastgelegde hoeveelheid van Eriochroom Zwart T aan het zwemwatercirculatiesysteem toegevoegd. De totale tijdsduur tussen de toevoeging van de kleurstof in het bassin en het moment dat deze in het gehele bassin een uniforme kleur heeft bewerkstelligd is bepalend. Dit eerste deel van de kleurtest wordt voldaan als binnen 15 minuten een uniforme (blauwe!) kleur is bewerkstelligd. Het ontstaan van de verkleuring in het bassin moet worden vastgelegd door middel van foto’s of video.
Goede doorstroming
Als na de eerste test onomstotelijk is vastgesteld dat sprake is van een goede doorstroming, wordt de test daarmee vaak beëindigd. Maar als er twijfels zijn, wordt er een chlooroplossing van ongeveer 5 mg/l aan het bassinwater toegevoegd. Hierdoor vindt een ontkleuring plaats zodra het chloor in contact komt met een kleurstofdeeltje. Aan dit tweede deel van de kleurtest wordt voldaan als deze ontkleuring in het bassin binnen 15 minuten is bereikt. Ook deze ontkleuring wordt door middel van foto’s of video vastgelegd.
Turnovertijd
Een kleurtest van de bassindoorstroming is niet vergelijkbaar met de turnovertijd van een bassin. Het toegevoegde Eriochrom Zwart T laat met name zien hoe snel chloor op iedere plaats van een bassin kan geraken en dat gebeurt in de praktijk vaak veel sneller dan de bassindoorstroming met behulp van de circulatiepomp. Een waarschuwing is wel op zijn plaats. Kleurtesten die worden uitgevoerd waarbij het zwemwater rood, oranje, geel of bruin kleurt worden niet volgens de van toepassing zijnde norm getest. Deze stoffen zijn meestal al besproken in de Europese normcommissie voor zwembaden en afgewezen. Een alternatieve methode is dus minder betrouwbaar, totdat deze in de norm NEN-EN 15288 duidelijk als bruikbaar alternatief vermeld wordt.
Oplossing
Als in een bassin sprake is van een onregelmatige doorstroming, zal deze moeten worden aangepast. Belangrijke aandachtspunten zijn locatie en uitvoering van de in- en uitlaatpunten en de toevoercapaciteit op elk van de inlaatpunten. Speciale voorzieningen zoals een beweegbare bodem in een bassin of zwembadattracties zoals een waterglijbaan kunnen een (soms zelfs zeer ernstige) verstoring van de waterstroom veroorzaken. Verplaatsen van toe- of afvoerpunten, of de doorstroming beïnvloeden met behulp van aanwezige afsluiters of roosteruitvoeringen biedt dan vaak een oplossing.
Dit artikel is geschreven door René Stender, onafhankelijk deskundige zwembadveiligheid