De zwembranche in Nederland staat onder druk. Gemeenten kampen met financiële tekorten en bezuinigingen, waardoor steeds meer zwembaden dreigen te moeten sluiten. De recente ontwikkelingen rondom subtropisch zwemparadijs Mosaqua in Gulpen-Wittem zijn daar volgens Tweede Kamerlid Mohammed Mohandis (GroenLinks-PvdA) een pijnlijk voorbeeld van. Terwijl de vraag naar zwemwater blijft, blijft een landelijke oplossing uit. Mohandis wil dat de overheid ingrijpt, maar staatssecretaris Vincent Karremans (VVD) stelt dat de verantwoordelijkheid voor het openhouden van zwembaden bij de gemeenten ligt.
Zwembaden verdwijnen
Uit onderzoek van het Mulier Instituut blijkt dat er in 2020 zeven Nederlandse gemeenten waren zonder zwembad. Inmiddels is dat aantal waarschijnlijk gestegen. In regio’s zoals het Zuid-Limburgse Heuvelland leidt de sluiting van zwembaden tot langere wachttijden voor zwemlessen en recreatief zwemmen. Inwoners moeten verder reizen, wat extra druk legt op omliggende zwembaden. Mohandis vreest daarom voor de zwemveiligheid. Zwemlessen worden moeilijker toegankelijk, de vraag naar zwemplekken stijgt en de druk op bestaande baden neemt toe. Dit alles terwijl verdrinkingspreventie een belangrijk thema blijft. Zwemvaardigheid is in Nederland geen luxe, maar een essentiële vaardigheid.
Financiële malaise: gemeenten in zwaar weer
Dat gemeenten moeite hebben om hun begrotingen rond te krijgen, is geen geheim. Volgens de BDO-Benchmark Nederlandse Gemeenten 2025 zal driekwart van de gemeenten de komende vier jaar rode cijfers schrijven. Het jaar 2026 wordt nu al het ‘ravijnjaar’ genoemd vanwege de verwachte financiële tekorten door veranderende financiering vanuit het Rijk. Wethouders spreken zelfs van ‘horrorbegrotingen’. Zwembaden, als dure voorzieningen met hoge exploitatiekosten, worden dan al snel het slachtoffer van bezuinigingen. De stijgende energieprijzen en onderhoudskosten maken de situatie nog schrijnender. Zonder structurele subsidies of financiële steun dreigen veel baden de deuren te sluiten. Dit brengt niet alleen de zwembranche in gevaar, maar ook de zwemveiligheid van kinderen, de vitaliteit van ouderen en de toegankelijkheid van sport en recreatie. Zwemmen is immers een sport die mensen hun hele leven kunnen beoefenen, ook bij lichamelijke beperkingen.
Lees ook: Eerste stap wettelijke zorgplicht zwembaden: ‘zwemveiligheid is van levensbelang’
Rijk grijpt (voorlopig) niet in
Tweede Kamerlid Mohandis stelde Kamervragen over de sluiting van zwembaden en pleitte voor ingrijpen vanuit het Rijk. Staatssecretaris Karremans wees deze oproep echter af. Volgens hem is een landelijke ‘handremprocedure’ om zwembaden te redden een te ingrijpende maatregel. Hij benadrukt dat de lokale verantwoordelijkheid door de jaren heen heeft gezorgd voor een ‘rijke infrastructuur aan zwemaccommodaties’. Toch is er een klein lichtpunt: het kabinet onderzoekt of een wettelijke zorgplicht voor gemeenten om zwembaden open te houden haalbaar en wenselijk is. Dit onderzoek loopt tot het najaar van 2025. Tot die tijd blijven gemeenten zelf verantwoordelijk en blijft de toekomst van veel zwembaden onzeker.
Domino effect
Hoewel het Rijk geen directe stappen onderneemt, wordt er op regionaal niveau naar oplossingen gezocht. Gemeenten zoeken naar creatieve oplossingen, zoals het verlengen van openingstijden van omliggende baden of financiële compensatie voor ouders van kinderen die elders zwemles moeten volgen. Wat betreft Mosaqua hebben de fractievoorzitters van de gemeenteraad van Gulpen-Wittem op 6 maart 2025 een initiatiefvoorstel ingediend voor een doorstart. Dit voorstel werd besproken tijdens de raadsvergadering op 13 maart 2025. Een definitieve beslissing over de doorstart is gepland voor een extra raadsvergadering op 27 maart 2025. Daarmee is er nog een kans dat het zwembad niet definitief hoeft te sluiten. Mohandis benadrukt dat zonder een structurele oplossing de toekomst van de Nederlandse zwembranche op het spel staat. Zwemveiligheid, gezondheid en vitaliteit komen onder druk te staan als het aantal zwembaden verder afneemt. Hoewel regionale initiatieven waardevol zijn, ziet hij deze vooral als tijdelijke noodmaatregelen. De komende maanden zullen dan ook cruciaal zijn in de discussie over een mogelijke zorgplicht voor gemeenten. Als er geen structurele steun komt, dreigt een domino-effect waarbij steeds meer zwembaden verdwijnen. Dat heeft niet alleen gevolgen voor de zwembranche, maar ook voor de volksgezondheid en zwemveiligheid in Nederland.
advertentie
