Gemeenten hebben in hun sport- en beweegbeleid vaak wel aandacht voor ouderen, maar er zijn nog verschillende knelpunten, zo blijkt uit onderzoek van het Mulier Instituut onder beleidsmedewerkers en buurtsportcoaches. Meer dan de helft van de gemeenten geeft aan dat hun sport- en beweegbeleid voor ouderen redelijk of heel effectief is en ook buurtsportcoaches zijn erg tevreden over hun werkzaamheden binnen dit beleid. Toch ervaart 62% van de ondervraagde gemeenten en 76% van de buurtsportcoaches knelpunten bij het uitvoeren van het sport- en beweegbeleid voor ouderen. Voor ouderen is juist zwemmen een zeer geschikte beweegactiviteit om fit te blijven. Knelpunten kunnen dan juist een mooie kans zijn voor zwembaden om hierop in te springen. Goed voor de zwembaden, maar nog beter voor de vitaliteit van ouderen.
Beleid gemeenten
De meeste gemeenten in Nederland (85%) hebben beleidsdoelstellingen opgesteld voor sporten en bewegen voor ouderen. Hiervan heeft ongeveer de helft specifieke doelstellingen en valt het bij de andere helft onder het algemene sport- of ouderenbeleid. Het meest wordt hiervoor gebruikt gemaakt van de inzet van een buurtsportcoach, waarbij in 86% een buurtsportcoach specifiek gericht is op ouderen. Van de gemeenten die aangeven een specifieke leeftijdsgrens vanaf een bepaalde leeftijd te hanteren, worden 55+ en 65+ het vaakst genoemd. Van de gemeenten die aangeven dat leeftijdsgrenzen er zijn maar dat het wisselt per onderdeel, zeggen de meesten dat dit komt omdat ze een bepaalde activiteit laten aansluiten op de beoogde doelgroep. Voor de ene activiteit kunnen dat kwetsbare 70+ers zijn, en voor de andere vitale 55+ers.
Knelpunten
Slechts een klein deel van de gemeenten ervaart het eigen beleid als niet erg effectief (5%). Toch ervaart 62% van de ondervraagde gemeenten die sport- en beweegbeleid voor ouderen hebben knelpunten in het uitvoeren van beleid voor sport en bewegen voor ouderen. De meest genoemde of opvallende knelpunten zijn:
1. Bereiken en werving van de doelgroep
- Het bereiken van ouderen, zeker als die niet geïnteresseerd zijn in sport en bewegen, moet beter. Dit komt onder andere door gebrekkige computervaardigheden, laaggeletterdheid of taalachterstand.
2. Sport- en beweegaanbod
- Beter nadenken over tijdstip van organiseren van aanbod. Voor mensen die met pensioen zijn werkt overdag vaak goed, maar als je iemand van 55 jaar ook onder ouderen schaart kan het sporten beter ’s avonds of in het weekend plaatsvinden.
- Inwoners die met eigen initiatieven komen moeten meer/beter ondersteund worden.
- Meer borging en duurzaamheid van het sport- en beweegaanbod voor ouderen. Door incidentele akkoorden en impulsen (bijvoorbeeld het sportakkoord) is de toekomst van geldstromen vaak onzeker voor gemeenten, en kan er nu (nog) niet doorgepakt worden.
3. Gemeentelijk sport- en beweegbeleid
- De wrijving en onbegrip wegnemen of op z’n minst bespreekbaar maken over processen bij overheidsorganisaties. Binnen de gemeente laat besluitvorming vaak langer op zich wachten dan dat lokale partijen nodig hebben om zich voor te bereiden op een nieuw plan.
- Beter ondersteunen van lokale sportorganisaties om ouderen (en andere specifieke kwetsbare doelgroepen) nadrukkelijker te gaan bedienen.
- Verkokering tussen verschillende beleidsafdelingen van de gemeente tegengaan. De wil om bij elkaar te komen is er, maar de verschillende politieke agenda’s sluiten niet altijd bij elkaar aan.
- Meer ‘uitvoeringshandjes’ bij gemeenten waar de buurtsportcoaches een coördinerende rol hebben vanuit de gemeente of met een specifieke taak zijn weggezet bij partners. Een project bedenken en opzetten lukt nu goed, maar er mist nog vaak iemand die een dag fysiek erbij kan zijn en mee kan helpen.
4. Samenwerken met partners
- Nog intensievere samenwerking vanuit sport met zorgpartijen zoals fysiotherapeuten en huisartsen. Er is vaak al wel een samenwerking waarin de zorgpartijen bijvoorbeeld mensen doorsturen naar sport, maar het zou goed zijn als er nog meer uit die samenwerking gehaald wordt.
- Gemeenten waar de buurtsportcoaches een uitvoerende rol hebben en veel ‘op het veld’ staan, moeten hun verbindende kracht gebruiken om gemeentelijke beleidsterreinen en lokale partners samen te brengen.
Buurtsportcoaches
In 2021 zijn ruim 6.000 buurtsportcoaches in Nederland actief om verschillende doelgroepen te betrekken bij sport en bewegen. De doelgroep ouderen is voor buurtsportcoaches één van de belangrijkste doelgroepen: 61% van de buurtsportcoaches geeft aan te werken met deze doelgroep. Hiervoor werken zij met veel verschillende partijen samen, zoals op het gebied van het sociaal domein (welzijn, WMO), collega buurtsportcoaches en lokale organisaties. Zo’n 74% werkt samen met lokale organisaties uit de sport.
Knelpunten
Ongeveer drie kwart van de buurtsportcoaches (76%) ervaart knelpunten in het werken met sport en bewegen voor ouderen. De meest genoemde of opvallende knelpunten zijn:
- Het bereiken van de doelgroep kan soms lastig zijn. Zowel wat betreft de communicatie, als wat betreft het vervoer. Sommige buurtsportcoaches geven aan dat het voor ouderen vaak lastig is om bij de georganiseerde activiteiten te komen.
- De doelgroep ouderen is erg divers, waardoor het soms moeilijk is om voor alle ouderen een passend aanbod te bieden met genoeg differentiatie zodat iedereen op zijn eigen niveau kan bewegen.
- Tot slot wordt er door verschillende buurtsportcoaches aangegeven dat er niet genoeg financiële middelen zijn.
Voor dit onderzoek is in het voorjaar van 2021 via het VSG-gemeentepanel een vragenlijst uitgezet onder alle 352 gemeenten, in het najaar van 2021 is een vragenlijst verzonden naar alle buurtsportcoaches aangesloten bij WIJ-buurtsportcoaches en er is een aantal buurtsportcoaches geïnterviewd.
Lees hier meer over de rapporten Ouderen in het gemeentelijk sport- en beweegbeleid en Buurtsportcoaches brengenouderen in beweging