Veelgestelde vragen Protocol Desinfectie en hygiëne
Waarom is zwemmen in een binnenbad niet gevaarlijk? Op 30 april werd besloten dat de binnenbaden tot minimaal 20 mei gesloten moeten blijven omdat men niet weet hoe en of het virus zich in het water verspreidt. Nog geen week later is dit standpunt veranderd. Hoe kan dat?
Er zijn veel onderzoeken beschikbaar die aantonen dat het coronavirus gevoelig is voor vrij chloor. Dit zijn onderzoeken die gedaan zijn om verspreiding van corona in de zorg (rondom ic-bedden of in verpleeghuizen) vast te stellen en de effectiviteit van beheersmaatregelen te onderzoeken. Naast vrij chloor zijn ook andere desinfectiemiddelen getest, er zijn dus ook alternatieven. De concentraties die voorgeschreven zijn op basis van die onderzoeken geven hoge concentraties vrij chloor aan. Voor de duidelijkheid voor de afdoding van een virus is een bepaalde dosis nodig, dat is een concentratie in combinatie met een contacttijd. Als de concentratie 10x lager wordt, dan moet de contacttijd 10x langer worden om dezelfde dosis te houden. Als we de beschikbare onderzoeksresultaten vertalen naar de zwembaden, dan hebben we te maken met veel lagere concentraties in het badwater dan in die onderzoeken staan. Dus om dezelfde dosis te krijgen, moet de contacttijd langer worden. Hart van Nederland gaf bijvoorbeeld aan 30 minuten en je zou dan kunnen concluderen, dat is te lang. Maar we hebben in zwembaden niet te maken met situaties zoals op een ic of in een verzorgingstehuis, er komen geen mensen die ziekteverschijnselen hebben. Het moet dus wel hygiënisch zijn, maar niet zoals op een ic. Door het gebrek aan specifieke data over het coronavirus onder dergelijke omstandigheden, hebben we gekeken naar andere virussen waarvoor wel veel zwembaddata beschikbaar was. We zijn uitgekomen bij het Adenovirus. We weten dat het Adenovirus minder gevoelig is voor vrij chloor dan het coronavirus. Er zijn verschillende wetenschappelijk publicaties over de benodigde dosis om het Adenovirus in zwembadwater te inactiveren. Daarvan hebben we de meest ongunstige (lees: de hoogste, want die geeft de meeste veiligheid) genomen en dat is 0.75 mg.min/l. Bij die dosis is er een log-4 reductie op het Adenovirus in zwembadwater. Dat is een heel wetenschappelijke term, anders gezegd we hebben dan 99.99% van het Adenovirus afgedood. Zoals gezegd, we weten dat het Coronavirus gevoeliger voor vrij chloor is dan het Adenovirus, dus we weten dan ook dat we bij een dosis van 0.75 mg.min/l minimaal 99.99% van het coronavirus afdoden. Overleg hierover met een gerenommeerde viroloog geeft aan dat dit een veilige benadering is. Dan moeten we als laatste stap die dosis van 0.75 mg.min/l nog vertalen naar de zwembadsituatie, dat gaat als volgt. Bij 0.75 mg/L duurt het 1 minuut voor we die 99.99% afdoding hebben. Bij zwembaden gaan we er vaak vanuit dat we een dergelijke afdoding (99.99%) het liefste in 30 seconden willen hebben. Dus als de tijd 2x zo snel moet, dan moet de concentratie 2x zo hoog om dezelfde dosis gehad te hebben. We komen dan uit op 1.5 mg/l vrij chloor. Dit is dus vanuit de wetenschap beredeneerd een veilige concentratie. Daarbij gaan we er vanuit dat er geen mensen gaan zwemmen die ziek zijn. In de praktijk zijn er ook nog mensen die niet ziek zijn, maar wel het virus verspreiden, de zogenaamde dragers. Deze mensen weten zelf niet dat ze drager zijn en dat kunnen we vanaf de buitenkant ook niet zien. Deze mensen gaan gewoon naar de supermarkt, nu ook weer de kapper en dus ook het zwembad. Er is zelfs gerekend wat er gebeurt als een drager gaat zwemmen en het virus afgeeft. We zien dat het dan ook hier belangrijk is om te zorgen dat we ook in het zwembad afstand houden. Dus niet kort op elkaar zwemmen, niet in dezelfde baan terugzwemmen, niet inhalen bij banenzwemmen en niet te veel mensen tegelijk toelaten.
‘Vanaf 18 jaar zoveel mogelijk met het hoofd boven water zwemmen’. Is het dan wel veilig om te zwemmen?
Ja, het is veilig om te zwemmen. Maar we weten ook dat het nog veiliger is als je met je hoofd boven water zwemt. De reden dat we er een leeftijdsgrens aan gekoppeld hebben, is dat je met 18+ers makkelijker afspraken daarover kunt maken dan met jongere kinderen. Ook heeft RIVM vanuit verschillende onderzoeken aangegeven dat kinderen minder gevoelig zijn voor het coronavirus en ook minder besmettelijk, vandaar dus dat voor kinderen <18 deze maatregel niet geldt. Op dit moment vindt veel mondiale afstemming plaats met betrekking tot zwemmen in coronatijd. Vooralsnog zijn de Nederlandse protocollen de strengste wereldwijd. Dat sluit dus aan bij onze stelling, het is veilig om te zwemmen. Andere internationale zwembadexperts geven dat ook aan. Ook hier geldt dat nieuwe kennis kan leiden tot andere inzichten op dit punt. We zullen daarom blijven communiceren met de verschillende experts om zoveel mogelijk kennis en data uit te wisselen.
Er is geen bandbreedte van de chloor en zuur waardes opgenomen. In de huidige wetgeving was dat tussen 0.50 en 1.5 cl, nu is alleen de setpoint aangegeven. Wat is het advies?
De range is inderdaad de wettelijke range die we al kennen. Met 1.4 mg/l vrij chloor voor de binnenbaden kom je heel dicht bij de toegestane bovengrens. Voor de pH geldt hetzelfde, daar geldt nog steeds de bandbreedte zoals we die kennen. Durf je als zwembad de waarde van 7.0 niet aan omdat je te bang bent voor onderschrijdingen van de ondergrens van 6.8, ga dan op een pH van 7.1 zitten. Dit heeft inderdaad als gevolg dat een overschrijding van de bovengrens nu eerder zal plaatsvinden. Het belangrijk van de verhoging vrij chloor en verlaging pH is een snellere afdoding van het coronavirus. Het nadeel daarvan is dat doordat zwembaden dichter bij de wettelijke grenswaardes gaan opereren, er meer kans op afwijkingen zijn ten opzichte van de wettelijk vastgestelde waardes. Het advies is om contact op te nemen met de provincie met de vraag hoe om te gaan met deze kleine overschrijdingen van de bovengrens. Deze parameter is een zogenaamde categorie 2 parameter. Dit betekent dat als je hiervoor een overschrijding hebt, je nog geen afkeur hebt van je zwembadwater. Dat komt pas als je gelijktijdig nog een andere categorie 2 parameter afwijkend hebt. En pas als dat bij twee opeenvolgende bemonsteringen het geval is, kan de provincie gaan handhaven.
Mogen mensen wel op blote voeten lopen?
Ook bij het op blote voeten lopen kan het virus verspreid worden. Het is dus verstandig om de mensen eigen slippers mee te laten nemen, dit zal de verspreiding van het virus ook beperken. Dit laatste staat nog niet in het landelijk protocol maar zal wel een voorstel worden voor aanpassing bij de eerstvolgende revisie.
Hoe vaak moeten kleedruimten worden gedesinfecteerd?
We weten dat het coronavirus zich verspreidt via oppervlakken. Het devies is daarom, raak zo min mogelijk oppervlakken aan en reinig/desinfecteer daar waar het niet ander kan. Voor zwembaden geldt precies hetzelfde. Dit betekent dus dat je zo min mogelijk kleedhokjes moet gebruiken en daar waar dat niet anders kan, moet je ze na gebruik schoonmaken. Vraag de bezoekers daarom om zo veel mogelijk thuis om te kleden, dat scheelt het zwembad aan schoonmaakkosten. Er zijn inmiddels een aantal protocollen voor zwembaden in andere landen gepubliceerd, hierin zeggen ze hetzelfde. Ze geven aan dat een dagelijkse desinfectie van kleedhokjes genoeg moet zijn, maar dat is dus afhankelijk van het gebruik.
Hoe om te gaan met actieve lessen zoals Aqua Fitness, Bootcamp, Floating, Aqua Balance? Ook hier hebben we te maken met aerosolen deeltjes in de lucht die door luchtcirculatie verspreid kunnen worden over het water.
Zwemmen is anders binnensporten. Maar dat geldt alleen als de zwemmers in het water zijn. Het grootste deel van de uitgeademde aerosolen valt binnen 1.5m van de zwemmer neer, waarschijnlijk is dat in het zwembadwater. Eenmaal in het water worden die meteen gedesinfecteerd. Bij binnensporten is dat anders, daar vallen die aerosolen ook binnen 1.5m neer maar kunnen nog dagen actief blijven tot ze een keer gedesinfecteerd worden. Wat we nog niet weten is welk deel van de uitgeademde aerosolen valt niet neer binnen 1.5m en hoe lang overleven die in een zwembad. Om deze aerosolen snel af te voeren is het advies om zo veel mogelijk verse buitenlucht toe te voegen via de luchtbehandeling, zodat deze aerosolen snel afgevoerd worden naar buiten. In de zomerperiode is het niet heel veel duurder voor zwembaden om deze maatregel te handhaven, maar in de winter is dat anders. We verwachten dat er tegen die tijd meer informatie is om de zwembaden te adviseren wat dan te doen. Verder geldt ook hier, houd afstand.
Deze vragen zijn beantwoord door Maarten Keuten (TU Delft). Maarten is expert op het gebied van zwembadtechniek. Naast zijn jarenlange ervaring bij het ontwerp, de bouw en de exploitatie van zwembaden heeft hij ook deelgenomen aan diverse werkgroepen zoals legionella, opslag chemicaliën, zwembadopleidingen, RVS in zwembaden en Nederlandse en Europese normcommissies. De laatste jaren heeft Maarten veel onderzoek gedaan naar de mogelijkheden voor een zwembad zonder chloor, recent is hij hier ook op gepromoveerd aan de TU Delft.